Ο ΕΚΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΒΙΚΙΝΓΚΣ. ΜΥΘΟΣ & ΘΡΗΣΚΕΙΑ

(Ο επίσκοπος Ανσγάριος κηρύττει το χριστιανισμό στους Βίκινγκς)

1)Οι πρώιμες απόπειρες για τον εκχριστιανισμό των πληθυσμών της Σκανδιναβίας πραγματοποιήθηκαν πριν την επίσημη ιστορική έναρξη της περιόδου των Βίκινγκς. Συγκεκριμένα γύρω στο 725 μια ιεραποστολική ομάδα με επικεφαλής τον Αγγλοσάξονα μοναχό Βίλιμπρορντ, ο οποίος είχε ηγηθεί και παλιότερης επιτυχημένης ιεραποστολής το 690 στη Φριζία, επισκέφτηκε τον Δανό βασιλιά Ανγκραντύρ. Οι ιεραπόστολοι κατάφεραν να εξαγοράσουν από τον Δανό βασιλιά 30 νεαρούς δούλους προκειμένου να ανατραφούν με χριστιανικές αρχές, όμως η αποστολή γενικά απέτυχε στο προσηλυτιστικό της έργο αφού οι πληθυσμοί της Δανίας έδειξαν αδιαφορία για τη χριστιανική θρησκεία. Έτσι η Δανία παρέμεινε ουσιαστικά παγανιστική μέχρι την έναρξη των επόμενων ιεραποστολών σχεδόν 100 χρόνια αργότερα. Το μόνο κέρδος για τον χριστιανικό κόσμο θα μπορούσε να είναι η πρώτη επαφή των Σκανδιναβών με το χριστιανισμό, ίσως το πρελούδιο για την ριζική θρησκευτική αλλαγή των επόμενων αιώνων.

2)Υπήρχαν πολιτικοί λόγοι που ωθούσαν τους τοπικούς ηγεμόνες των Βίκινγκς να υιοθετήσουν τον χριστιανισμό. Με την εκούσια βάπτισή τους οι Σκανδιναβοί ηγεμόνες μπορούσαν να εξασφαλίζουν συμμαχίες με χριστιανικά κράτη της Ευρώπης για να καταπολεμούν τους σφετεριστές των θρόνων τους ή άλλους εχθρικούς Σκανδιναβούς βασιλιάδες. Επίσης τους παρείχε ασφάλεια από ενδεχόμενες εκστρατείες χριστιανικών στρατών στις επικράτειές τους, ενδυνάμωνε την διεκδίκηση του θρόνου από τους διαδόχους τους και πρόσφερε υλικό πλούτο στα βασιλικά θησαυροφυλάκια από δώρα χριστιανών βασιλιάδων στα πλαίσια συμμαχιών. Το να ανήκει ένα μεσαιωνικό σκανδιναβικό βασίλειο στον κόσμο της Χριστιανοσύνης ήταν σαν να εντάσσεται στην «Ευρωπαϊκή Ένωση» της εποχής με όλα τα επακόλουθα οφέλη. Εύκολα λοιπόν καταλαβαίνουμε πόσο ελκυστική θα φαινόταν στα μάτια ενός φιλόδοξου (και διπλωμάτη) Βίκινγκ ηγεμόνα η επιλογή τους εκχριστιανισμού του και των υπηκόων του. Από την άλλη οι χριστιανοί βασιλιάδες της Ευρώπης και ειδικότερα οι Φράγκοι που υπέφεραν τα πάνδεινα από τις ληστρικές επιδρομές των βόρειων γειτόνων τους, με την τακτική του πολιτικού και θρησκευτικού προσεταιρισμού εξασφάλιζαν τα βόρεια σύνορά τους από σκανδιναβικές επιδρομές οι οποίες σχεδόν πάντοτε προκαλούσαν τον τρόμο και την καταστροφή. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι όλοι οι βασιλιάδες των Βίκινγκς προέβαιναν στην επιλογή του εκχριστιανισμού. Άλλωστε οι επιδρομές των Βίκινγκς εκδηλώθηκαν σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής τους περιόδου (793 – 1066). Σε επόμενες επισημάνσεις θα αναφερθούν σχετικά παραδείγματα.

3)Πρέπει να αναφερθεί σ’ αυτό το σημείο μια ακόμα σημαντική πτυχή του τι θεωρούταν «εκχριστιανισμός των Βίκινγκς» για τον χριστιανικό κόσμο τότε. Στα χρόνια των προσηλυτιστικών προσπαθειών, η βάπτιση ενός Βίκινγκ ηγεμόνα, κατοχύρωνε θεωρητικά και την «χριστιανικότητα» της επικράτειάς του.Δηλαδή όταν εκχριστιανιζόταν ο Σκανδιναβός άρχοντας οι υπήκοοί του θεωρούνταν χριστιανοί, όμως στην πραγματικότητα συνηθιζόταν να ασκούν τα παγανιστικά τους έθιμα και να λατρεύουν τους πατροπαράδοτους θεούς τους αδιαφορώντας για τη νέα θρησκεία. Μπορούσαν ακόμα και να λατρεύουν τον Ιησού παράλληλα με τους θεούς τους. Πράγματι από τα αρχαιολογικά ευρήματα και τον υλικό πολιτισμό της Σκανδιναβίας κατά τη διάρκεια της χριστιανικής διείσδυσης και λίγο μετά την εδραίωση της νέας θρησκείας, προκύπτει μια μεικτή εικόνα θρησκευτικών πεποιθήσεων. Όταν ο Σάξονας χρονικογράφος Βιδουκίνδος επισκέφθηκε τη Δανία κατά το δεύτερο ήμισυ του 10ου αιώνα, διαπίστωσε ότι οι κάτοικοί της παρά την προώθηση του χριστιανισμού στη χώρα, συνέχιζαν να λατρεύουν τους αρχαίους θεούς τους. Συνεπώς σε όλη τη διάρκεια της χριστιανικής προσηλυτιστικής δράσης συναντάμε περιοχές της Σκανδιναβίας που μόνο κατ’ όνομα είναι χριστιανικές. Μόνο όταν τα μέτρα προώθησης της χριστιανικής θρησκείας εντάθηκαν σημαντικά άρχισε να ανατρέπεται η παραπάνω κατάσταση.

4)Υπήρχαν οικονομικοί και εμπορικοί λόγοι που οδήγησαν στην υιοθέτηση του χριστιανισμού από μερικούς Βίκινγκς. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, ένας βασικός τομέας δραστηριοποίησης των θαλασσοπόρων του βορρά ήταν το εμπόριο. Οι Βίκινγκς εμπορεύονταν τα προϊόντα τους σε ένα τεράστιο δίκτυο επικοινωνίας από τις δυτικές ακτές της Ευρώπης και της Μεσογείου, μέχρι και την Ιερουσαλήμ, την Βαγδάτη και την Κασπία Θάλασσα. Η ενδεχόμενη απροθυμία ορισμένων χριστιανικών χωρών να συναναστραφούν με «ειδωλολάτρες» σε συνδυασμό με τη γενικότερη προκατάληψη του χριστιανικού κόσμου για τους «άγριους» ανθρώπους του βορρά, πιθανότατα έστρεψαν έναν αριθμό Βίκινγκ εμπόρων και βασιλιάδων στον χριστιανισμό, έστω και κατ’ όνομα. Το να παρουσιάσει ένας Σκανδιναβός βασιλιάς τη χώρα του σαν χριστιανική ή έστω φιλικά προσκείμενη στο χριστιανικό στοιχείο, ενθάρρυνε την εισροή χριστιανών εμπόρων από την Ευρώπη στις σκανδιναβικές αγορές. Ορισμένοι Βίκινγκς έμποροι αλλά κυρίως ηγεμόνες προκειμένου να αποκτήσουν οικονομικά οφέλη τόσο από το εμπόριο, όσο και από τον «οβολό» των προσκυνητών στις χώρες τους, δημιούργησαν ευνοϊκές συνθήκες για την διάδοση της χριστιανικής πίστης στη Σκανδιναβία, επιτρέποντας τις ιεραποστολές, την ίδρυση εκκλησιών, μοναστηριών καθώς και την εγκατάσταση μοναχών στους χώρους λατρείας. Είναι λογικό ότι ο χριστιανός έμπορος που θα επισκεπτόταν τις σκανδιναβικές αγορές, θα αισθανόταν μια οικειότητα με μια ξένη περιοχή που του παρείχε ασφαλείς χώρους για αγοραπωλησίες προϊόντων, και ευκαιρία για άσκηση των λατρευτικών του καθηκόντων. Από τέτοιες έξυπνες «επιχειρηματικές» κινήσεις μπορούσε να οικοδομηθεί ένα σταθερό προσοδοφόρο δίκτυο εμπορικών συναλλαγών. Ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά κέντρα της Βαλτικής και της βόρειας Ευρώπης γενικότερα, υπήρξε η Μπίρκα της Σουηδίας. Για να καταλάβουμε πόσο περιβόητο και κοσμοπολίτικο ήταν το συγκεκριμένο εμπορικό κέντρο αρκεί να σημειώσουμε ότι από τις ανασκαφές έχουν βρεθεί στη Μπίρκα μέχρι και τα πιο εξωτικά αντικείμενα όπως κινέζικο μετάξι,ενώ σε ένα άλλο σπουδαίο σουηδικό εμπορικό κέντρο, στο Χέλγκο,ανακαλύφθηκε αγαλματίδιο του Βούδα (χρονολογίας 6ου αιώνος) προερχόμενο από τη βορειοδυτική Ινδία. Η τόνωση λοιπόν της εμπορικής δραστηριότητας με χριστιανικά κρατίδια απαιτούσε την προβολή μιας περισσότερο «πολιτισμένης» εικόνας εκ μέρους των Σκανδιναβών, οι οποίοι θα έπρεπε να πείσουν ότι οι χώρες τους δεν κατοικούνται αποκλειστικά από μυστηριώδεις βάρβαρους ειδωλολάτρες, αλλά από ανεκτικούς ηγεμόνες και φιλικούς εμπόρους. Και δεν είναι καθόλου τυχαία η ίδρυση χριστιανικού ναού στη Μπίρκα, έργο του ιεραπόστολου Ανσγάριου και η ανάπτυξη χριστιανικής κοινότητας από τον ιεραπόστολο Γκάουτμπερτ με άδεια του Σουηδού βασιλιά Μπιορν τον 9ο αιώνα. Αν και κάποια στιγμή η τοπική κοινωνία ήρθε σε σύγκρουση με τους χριστιανούς ιεραπόστολους απομακρύνοντάς τους για ορισμένο διάστημα από τη Μπίρκα, εντούτοις ο ναός επαναλειτούργησε έπειτα από μερικά χρόνια αποτελώντας έναν προμαχώνα του χριστιανισμού μέσα σε μια παγανιστική ακόμα Σκανδιναβία. Χριστιανικοί ναοί ιδρύθηκαν επίσης σε δύο σημαντικά εμπορικά κέντρα, στο Χέδεμπυ και στο Ρίμπε της Δανίας.

5)Η δεύτερη μεγάλη απόπειρα προσηλυτισμού των Σκανδιναβών πραγματοποιήθηκε την περίοδο 822-823 από τον αρχιεπίσκοπο της Ρεμς,Έββωνα στα πλαίσια των σχεδίων του Φράγκου βασιλιά Λουδοβίκου του Ευσεβούς να περιορίσει τις σκανδιναβικές επιθέσεις από τα βόρεια. Παρότι η ιεραποστολή υποστηρίχθηκε και από τον Δανό άρχοντα Χάραλντ Κλακ Χάραλντ Κλακ και ενισχύθηκε από δύο ακόμα ιεραποστολές στα έτη 824-825 η πλειοψηφία των κατοίκων της Δανίας αρνήθηκε να εκχριστιανισθεί. Ο Χάραλντ Κλακ στα πλαίσια των σχεδίων του να κατοχυρώσει το θρόνο του έναντι των σφετεριστών που τον είχαν εκδιώξει από τη Δανία το 826, ζήτησε τη βοήθεια του Λουδοβίκου και βαπτίστηκε χριστιανός το ίδιο έτος στο Ιγκελχάιμ, στην Αυλή του Φράγκου βασιλιά. Μαζί του βαπτίσθηκε η γυναίκα του, ο γιος του και οι ακόλουθοί του (γύρω στα 400 άτομα) ώστε να εξασφαλιστεί η διαδοχή και η χριστιανική δομή στο βασίλειό του της Γιουτλάνδης(το δυτικό χερσαίο τμήμα της Δανίας). Ο Λουδοβίκος από τη μεριά του, του παραχώρησε ως φέουδο την περιοχή της Φριζίας καθώς και τον Φράγκο ιεραπόστολο Ανσγάριο –τον επονομαζόμενο «Απόστολο του Βορρά»-. Όμως ο Χάλαλντ Κλακ δεν κατόρθωσε να επανακτήσει τον θρόνο του και εκδιώχτηκε ξανά από τον Δανό ηγεμόνα Χόρικ Ι ενώ διακόπηκε και το προσηλυτιστικό έργο του Ανσγάριου με τον ίδιο να συνεχίζει τη δράση του όπως είδαμε στη Σουηδία. Στα έτη 851-852 θα επεκτείνει την ιεραποστολική του δράση (ξανά) στη Δανία με την ανοχή του βασιλιά της Χόρικ Ι. Πρέπει να αναφερθεί ότι και ο Ανσγάριος ακολούθησε σε κάποιες περιπτώσεις την τακτική εξαγοράς μαθητών για προσηλυτισμό.

6)Μία από τις κυριότερες διαδικασίες εκχριστιανισμού των Βίκινγκς σε περιοχές που εισέβαλαν με σκοπό τη μόνιμη αποίκηση, ήταν αυτή της αφομοίωσης από τον ντόπιο πληθυσμό.Τουτέστιν, στις χώρες που συναντούσαν ισχυρές εθνοτικές και πολιτιστικές ομάδες χριστιανών (Κέλτες, Φράγκους, Βυζαντινούς κτλ) απορροφούνταν από το τοπικό στοιχείο και ύστερα από επιγαμίες οι απόγονοί τους μεγάλωναν πλέον ως χριστιανοί μαθαίνοντας τις τοπικές διαλέκτους. Για παράδειγμα στην Ιρλανδία του 9ου και 10ου αιώνα άκμαζε ένας σπουδαίος χριστιανοκελτικός πολιτισμός στον οποίο σταδιακά απορροφήθηκαν οι Βίκινγκς άποικοι. Αν και κατά τη διάρκεια της παρουσίας τους στην Ιρλανδία δεν έλειψαν οι συγκρούσεις με τους ντόπιους, οι Κέλτες με συντονισμένες προσπάθειες και εκμεταλλευόμενοι ενδοσκανδιναβικές έριδες κέρδισαν σταδιακά έδαφος και κατάφεραν να ενσωματώσουν τους Σκανδιναβούς στην Κέλτικη Ιρλανδική κοινωνία. Παρομοίως και στην Αγγλία, οι Βίκινγκς άποικοι της ανατολικής Αγγλίας που έφτασαν αρχικά με τη Μεγάλη Ειδωλολατρική Στρατιά των Σκανδιναβών το 865, 10-20 μόλις χρόνια μετά το μαρτυρικό(όπως αναφέρει κάποιος αρχιεπίσκοπος) θάνατο του Άγγλου βασιλιά Εδμόνδου που προσπάθησε να τους αποκρούσει το 870, έκοψαν νομίσματα που τιμούσαν την «αγιότητα» του Άγγλου βασιλιά!Οι επιγαμίες που πραγματοποιήθηκαν με το ντόπιο στοιχείο αυξηθήκαν σημαντικά μετά τον προσηλυτισμό τους και των ηγετών τους στην Αγγλία για πολιτικούς λόγους όπως θα δούμε στη συνέχεια.Εκτιμάται ότι η αφομοίωση των Βίκινγκς στις τοπικές χριστιανικές κοινωνίες ήταν μια διαδικασία που χρειαζόταν περίπου 150 χρόνια.

7)Στην πολιτική σκοπιμότητα των βαπτισμάτων και εκχριστιανισμών πρέπει να αναφερθούν δύο περιπτώσεις. Η πρώτη αφορά την παρουσία των Βίκινγκς στην Ανατολική Αγγλία η οποία σταθεροποιήθηκε ύστερα από την βάπτιση του ηγεμόνα τους Γκούθρουμ και της ακολουθίας του, τον στρατό του οποίου είχε κατορθώσει να αναχαιτίσει στη μάχη του Εντινγκτον ο Άγγλος βασιλιάς του Ουέσσεξ Αλφρέδος ο Μέγαςτο 878. Με την βάπτιση αυτή επικυρωνόταν σε πολιτικό και πνευματικό επίπεδο η επικυριαρχία του βασιλείου του Ουέσσεξ στις εγκαταστάσεις των Βίκινγκς της Ανατολικής Αγγλίας.Ο Γκούθρουμ μετά την βάπτισή του πήρε το όνομα Άθελστανενώ ένας άλλος ηγέτης των Βίκινγκς της Αγγλίας, ο Γκούθφριθ, θάφτηκε με χριστιανικό τελετουργικό στο Γιορκ Μίνστερ το 895.
Η δεύτερη περίπτωση αφορά την ίδρυση του δουκάτου της Νορμανδίας στη βόρεια Γαλλία. Όταν στα τέλη του 9ου και στις αρχές του 10ου αιώνα οι στρατοί των Βίκινγκς έπλευσαν στο Σηκουάνα και λεηλατούσαν τις γαλλικές πόλεις, μια ομάδα Σκανδιναβών με αρχηγό τον Ρόλλο, αναχαιτίστηκε από τον Γάλλο βασιλιά Κάρολο τον Απλότο 911. Αντί όμως ο Κάρολος να τους διώξει τους κάλεσε να προστατεύουν το βασίλειό του από επιθέσεις άλλων Βίκινγκς παραχωρώντας τους γη στα βόρεια του βασιλείου του με την προϋπόθεση ότι θα γίνονταν χριστιανοί. Πράγματι ο Ρόλλο βαπτίστηκε χριστιανός μαζί με τους ακολούθους του, ορκίστηκε πίστη στον Γάλλο βασιλιά και ιδρύθηκε το δουκάτο της Νορμανδίας το 911. Καθιερώθηκε οι Βίκινγκς της Νορμανδίας (που έμειναν γνωστοί ως Νορμανδοί) να έχουν δύο συνήθως ονόματα. Ένα σκανδιναβικό-παγανιστικό και ένα γαλλικό-χριστιανικό. Ο Ρόλλο π.χ. ονομαζόταν και Ρομπέρ. Η αφομοίωση εδώ υπήρξε ταχύτατη. Οι Νορμανδοί παντρεύονταν Γαλλίδες και ανέτρεφαν τα παιδιά τους με καθολική παιδεία, υιοθέτησαν τους Φράγκικους θεσμούς και μέχρι το 940 η σκανδιναβική τους γλώσσα είχε εκλείψει αφήνοντας μονάχα λιγοστές λέξεις και τοπωνύμια στη γαλλική γλώσσα (π.χ. αυτά με επιθήματα –bec,- bu, -dique, -tot). Μάλιστα θα εξελιχτούν σε σπουδαίους πάτρωνες μοναστηριών, θα χτίσουν και θα επισκευάσουν πολυάριθμες εκκλησίες, μοναστήρια, μεγαλοπρεπείς καθεδρικούς ναούς ενώ θα συμμετάσχουν με μεγάλες επιτυχίες στις σταυροφορίες κατά των Μωαμεθανών.

(Ο Χάραλντ ο Κυανόδους βαφτίζεται χριστιανός σε βαρέλι από τον επίσκοπο Πόππο. Ο θρύλος λέει ότι πείστηκε να βαπτισθεί χριστιανός όταν είδε τον ιερωμένο Πόππο να σηκώνει ένα πυρωμένο σιδερένιο λοστό χωρίς να καεί)

8)Συναντάμε περιπτώσεις εκχριστιανισμών ύστερα από ήττες των Βίκινγκς στο στρατιωτικό επίπεδο και πιέσεις χριστιανών ηγεμόνων. Για παράδειγμα το 934 ο βασιλιάς της Ανατολικής Φραγκικής Αυτοκρατορίας Ενρίκος Ά νικάει σε έναν αιματηρό πόλεμο τον Δανό βασιλιά Γκνούμπα των Βίκινγκς της Γιουτλάνδης, τον κάνει υποτελή του, του επιβάλλει φόρους και τον εξαναγκάζει να βαπτισθεί χριστιανός. Σύμφωνα με τον Karlheinz Deschner η μέθοδος περιλάμβανε αρχικά άνοιγμα του δρόμου με το σπαθί, κατόπιν τον προσηλυτισμό από ιεραπόστολους. Μετά την ήττα των Δανών Βίκινγκς το 934, την ευθύνη κηρύγματος της χριστιανικής θρησκείας αναλαμβάνει οαρχιεπίσκοπος Ούννις του Αμβούργου και της Βρέμης. Ωστόσο ο δρόμος για την διάδοση του χριστιανισμού στην Δανία ανοίγει περισσότερο στα χρόνια των επόμενων βασιλιάδων της. Συγκεκριμένα ο Χάραλντ ο Κυανόδους θα βαπτισθεί χριστιανός το 960 από τον επίσκοπο Πόππο διατάζοντας τους υπηκόους του να πράξουν το ίδιο, πιθανότατα λόγω ισχυρών πιέσεων που του ασκούσε ο βασιλιάς της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Όθων Ά ο Μέγας γνωστός για τις έντονες επεκτατικές του διαθέσεις εκείνη την εποχή. Ο θρύλος λέει ότι ο Χάραλντ πείστηκε να βαπτισθεί χριστιανός όταν είδε τον χριστιανό ιερωμένο Πόππο να σηκώνει για αρκετή ώρα έναν πυρωμένο σιδερένιο λοστό χωρίς να καεί! Ο Χάραλντ γύρω στο 970 θα εισβάλλει στη Νορβηγία εκμεταλλευόμενος τις φιλονικίες των τοπικών ηγεμόνων της και θα την κατακτήσει. Έτσι άνοιξε το δρόμο στους ιεραπόστολους και στη Νορβηγία όπως ευνόησε τις ιεραποστολές και στη Δανία νωρίτερα. Η πολυτάραχη Νορβηγία του 10ου αιώνα γνώρισε πολλές προσπάθειες προώθησης του χριστιανισμού από την κεντρική εξουσία. Γύρω στο 960 ο Νορβηγός βασιλιάς Χάκον ο Καλός,ήδη αναθρεμμένος με χριστιανική παιδεία στην Αγγλία προσπαθεί να διαδώσει τον χριστιανισμό με τη βοήθεια ιεραπόστολων από την Αγγλία αλλά λόγω έντονης αντίδρασης των ντόπιων αποτυγχάνει. Ο ίδιος αποποιείται τη χριστιανική πίστη και επιστρέφει στην αρχαία θρησκεία. Με αρχαίο τελετουργικό θα γίνει και η κηδεία του.

9)Ωστόσο ο χριστιανισμός θα γνωρίζει σημαντική πρόοδο στη Νορβηγία μέσω βίαιης επιβολής στα χρόνια του Νορβηγού βασιλιά Όλαφ Τρύγκβασον(995-1000). Στην έρευνά μου συνάντησα πηγές που αναφέρουν την περίοδο βασιλείας του Τρύγκβασον ως «βασιλεία του τρόμου» και όχι τυχαία όπως θα δούμε. Ο Όλαφ Τρύγκβασον ήταν ο αρχηγός των Βίκινγκς σε μια μεγάλη νικηφόρα επιδρομή τους στην Αγγλία το 991. Η πορεία του Όλαφ θα είναι εντελώς διαφορετική στη συνέχεια όταν ο ίδιος θα βαπτισθεί χριστιανός στην Αγγλία στην αυλή του βασιλιά Έθελρεντ. Ένας θρύλος λέει ότι ο Όλαφ κατά τη διάρκεια λεηλασιών με το στόλο του στα νησιά Scilly νοτιοδυτικά της Αγγλίας συνάντησε έναν προφήτη ο οποίος του αποκάλυψε ότι θα γίνει ξακουστός βασιλιάς και μετά τη συνάντησή τους κάποιοι από το πλήρωμά του θα επαναστατήσουν εναντίον του αλλά ύστερα από μάχη στην οποία θα πληγωθεί βαριά, θα καταφέρει τελικά να επικρατήσει και θα βαπτισθεί. Υποτίθεται ότι έτσι έγινε αφού έφυγε από τον προφήτη, όμως η πραγματικότητα σαφώς θα είναι διαφορετική. Ίσως η πραγματικότητα να εντοπίζεται στις 16.000 λίβρες αργύρου που του κατέβαλαν οι Άγγλοι για να σταματήσει τις επιδρομές στην Αγγλία και στις διπλωματικές τους προσπάθειες να του στρέψουν το ενδιαφέρον στη Νορβηγία οικοδομώντας ειρηνικές σχέσεις μαζί του. Πράγματι ο Όλαφ Τρύγκβασον με ισχυρό στόλο θα πλεύσει στη Νορβηγία και θα κερδίσει την εξουσία. Στη συνέχεια θα οργανώσει μια συστηματική προσπάθεια βίαιου εκχριστιανισμού της Νορβηγίας. Όσοι αρνούνται να βαπτισθούν χριστιανοί θανατώνονται, βασανίζονται, ακρωτηριάζονται, γδέρνονται και εξορίζονται. Εφαρμόζει και την τακτική αιχμαλωσίας εκχριστιανισμένων χωρικών για να μην επανέλθουν στην αρχαία θρησκεία. Επίσης γκρεμίζει και πυρπολεί ιερά της αρχαίας θρησκείας, απαγορεύει τις παγανιστικές θυσίες και γιορτές, καθιερώνοντας στη θέση τους τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, ενώ επιτρέπει και την μπυροποσία σε συγκεκριμένες γιορτές. Ο Ισλανδός συγγραφέας της Πεζής Εδδας, Σνόρι Στούρλουσον αναφέρει σχετικά με τον Όλαφ Τρύγκβασον ότι όσοι του αντιστέκονταν καίγονταν ζωντανοί, άλλοι πετιούνταν σε αγριεμένα σκυλιά για κατασπάραξη, άλλοι εκτελούνταν με πτώση από γκρεμούς και άλλοι ακρωτηριάζονταν. Κατά την περίοδο του εκχριστιανισμού της Νορβηγίας από τον Τρύγκβασον κυνηγήθηκαν και οι sejdmen οι άντρες που ασχολούνταν με μαγικές πρακτικές. Ένας τρόπος εκτέλεσης που εφάρμοσε ο Όλαφ εναντίον αυτών των «μάγων» ήταν το δέσιμο στη θάλασσα απομονωμένων βραχονησίδων μέχρι να πεθάνουν ή να πνιγούν από τα κύματα. Ίσως η πιο αναίμακτη προσπάθεια του Όλαφ να εκχριστιανίσει άνθρωπο ήταν η περίπτωση του φλερτ που είχε με την παγανίστρια Σουηδέζα βασίλισσα Ζιγκρίντα την Υπερήφανη. Αυτή αρνήθηκε να εγκαταλείψει την πίστη της στους αρχαίους Θεούς και ο Όλαφ της απάντησε με μια ξεγυρισμένη σφαλιάρα συνοδευόμενη από διάφορες ευγενικές προσφωνήσεις (π.χ. σκύλα ειδωλολάτρισσα). Αυτή απάντησε ότι το χτύπημα θα του κοστίσει σύντομα τη ζωή(ο Όλαφ σκοτώθηκε σε μάχη το 1000 μ.Χ.) και φυσικά απέρριψε την πρόταση γάμου που της έκανε. Αφήνοντας όμως στην άκρη την απόκρυφη αυτή κουτσομπολίστικη ιστορία που μπορεί απλά να είναι προϊόν φαντασίας, να πούμε ότι ο Όλαφ με την πολιτική τουκατάφερε να εκχριστιανίσει κυρίως τα παράλια της Νορβηγίας ενώ στον ίδιο χρεώνεται ο εκχριστιανισμός των νησιών Σέτλαντ, των νησιών Φερόε, της Ισλανδίας και της Γροιλανδίας (θα αναφερθώ παρακάτω αναλυτικότερα).

(Οι Σκανδιναβοί μάγοι sejdmen, δεμένοι στην παραλία μέχρι θανάτου από τον Όλαφ Τρύγκβασον)

10)Στην Ισλανδία συναντάμε μια από τι πιο αινιγματικές και ενδιαφέρουσες διαδικασίες εκχριστιανισμού αφού τα ιστορικά στοιχεία εμπλουτίζονται με μυθοπλασίες άλλοτε εύκολα και άλλοτε δυσκολότερα διακριτές. Για παράδειγμα, εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι οι απόψεις που διαδίδονταν τότε ότι οι ξαφνικές εκρήξεις ηφαιστείων της Ισλανδίας προμήνυαν το λόγο του Θεού στην απαρχή της νέας (τότε) χιλιετίας αποτελούσαν διασκεδαστικούς μύθους, όμως το παρασκήνιο της συνέλευσης που κατοχύρωσε το χριστιανισμό κρύβει μπόλικο μυστήριο. Ισχνά στοιχεία χριστιανισμού εντοπίζονται ήδη από τα πρώτα χρόνια αποικισμού της Ισλανδίας τον 9ο αιώνα από Σκανδιναβούς κάθε εθνικότητας, μεταξύ των οποίων βρίσκονταν εκχριστιανισμένοι Βίκινγκς από την Ιρλανδία, χριστιανές σύζυγοι των Βίκινγκς καθώς και ελάχιστοι Κέλτες χριστιανοί που μεταφέρθηκαν ως επί το πλείστον ως δούλοι. Τοπωνύμια της εποχής όπως «Christness» μαρτυρούν το ισχνό χριστιανικό στοιχείο στην Ισλανδία έναντι μιας παγανιστικής ακόμα πλειοψηφίας. Η κοινωνική οργάνωση της Ισλανδίας στηριζόταν στις συνελεύσεις (things) των τοπικών ηγεμόνων-οπλαρχηγών οι οποίοι παράλληλα ασκούσαν και τα θρησκευτικά καθήκοντα και ονομάζονταν godi. Σε μια μεγαλύτερη συνέλευση (Althing) οι τοπικοί φύλαρχοι ψήφιζαν και αποφάσιζαν για σημαντικά θέματα του νησιού τους. Στην Althing η οποία λάμβανε χώρα στην βραχώδη τοποθεσία Θινγκβελίρ, προέδρευε ένας νομοθέτης ή ορθότερα «ερμηνευτής των νόμων» ο οποίος εκλεγόταν από τους τοπικούς φύλαρχους και ιερείς ταυτόχρονα όπως είπαμε. Αν και ουσιαστικά οι τοπικοί ηγεμόνες καθόριζαν τα πράγματα επηρεάζοντας καταστάσεις αναφορικά με τη νομοθετική και δικαστική εξουσία, ο επίσημος προσηλυτισμός της Ισλανδίας πραγματοποιήθηκε το έτος 1000 ύστερα από απόφαση του παγανιστή ερμηνευτή των νόμων Θόργκεϊρ.Οι παγανιστικές και χριστιανικές κοινότητες της Ισλανδίας άρχισαν κάποια στιγμή να αντιμετωπίζουν προβλήματα συμβίωσης και μια εμφύλια πολεμική σύγκρουση ήταν πλέον ορατή. Έτσι αποφάσισαν να θέσουν το θέμα στην Althing όπου την απόφαση του νομοθέτη συμφώνησαν ότι θα σέβονταν όλοι. Ο ερμηνευτής τον νόμων Θόργκεϊρ, λέγεται ότι ξάπλωσε πάνω στο «Βράχο του Νόμου» κουκουλωμένος με μια κουβέρτα όλη τη μέρα και τη νύχτα συλλογιζόμενος. Την επόμενη μέρα ανακοίνωσε την απόφασή του: «προκειμένου να αποφευχθεί η εμφύλια σύγκρουση, η Ισλανδία θα έπρεπε να γίνει χριστιανική». Οι κάτοικοι που ήταν ειδωλολάτρες θα έπρεπε να είναι δημόσια χριστιανοί(να βαπτιστούν), αλλά ιδιωτικά τους επιτράπηκε να ασκούν τα παγανιστικά τους έθιμα, όπως τη βρώση κρέατος αλόγου, την έκθεση βρεφών και τις θυσίες στους θεούς τους. Ο ίδιος ο Θόργκεϊρ κατόπιν πέταξε τα προσωπικά του είδωλα των εθνικών θεών σ’ έναν καταρράκτη ο οποίος ονομάστηκε «Καταρράκτης των Θεών». Διάφορες ερμηνείες έχουν προταθεί για την στάση αυτή του Θόργκεϊρ, όπως αυτή που υποστηρίζει ότι δωροδοκήθηκε από τους χριστιανούς, καμία όμως δεν επιβεβαιώνεται. Στην πραγματικότητα ο εκχριστιανισμός της Ισλανδίας οφείλεται στις στρατιωτικοπολιτικές πιέσεις του Νορβηγού βασιλιά Όλαφ Τρύγκβασονο οποίος όπως είδαμε επέβαλλε το χριστιανισμό στα παράλια τμήματα της Νορβηγίας. Ό Όλαφ αφού απέτυχε να εκχριστιανίσει το μεγαλύτερο τμήμα της Ισλανδίας με ιεραπόστολους που έστειλε στο νησί, έπιασε ομήρους τους γιους σημαντικών φύλαρχων της Ισλανδίας απειλώντας να τους σκοτώσει αν οι Ισλανδοί δεν ασπάζονταν τον χριστιανισμό. Λέγεται ότι ο Τρύγκβασον έπασχε από την καταστροφολογική δεισιδαιμονία της συντέλειας του κόσμου το έτος 1000 και γι’αυτό το λόγο θέλησε να σώσει τις ψυχές των Ισλανδών αποίκων με την διάδοση του χριστιανισμού. Η αλήθεια είναι πιο κοντά στις οικονομικές-εμπορικές σχέσειςμεταξύ της Ισλανδίας και της μητρόπολης για πολλούς αποίκους Νορβηγίας καθώς και στους ισχυρούς εθνικούς-πολιτιστικούς δεσμούς των δύο χωρών. Η Ισλανδία για να καλύψει τις ανάγκες της σε ξυλεία που ήταν και απαραίτητη για την κατασκευή πλοίων, εισήγαγε ξύλο από τη Νορβηγία γεγονός που επιβεβαιώνει την οικονομική της εξάρτηση από τη δεύτερη. Ο ίδιος ο Όλαφ Τρύγκβασον απαγόρευε στα Ισλανδικά πλοία να καταπλέουν στις νορβηγικές ακτές όσο η Ισλανδία παρέμενε παγανιστική ζημιώνοντας το ισλανδικό εμπόριο και κατ’ επέκταση την ισλανδική οικονομία. Εύκολα λοιπόν από τις τελευταίες διαπιστώσεις συνάγεται το συμπέρασμα: εφόσον η Νορβηγία έγινε χριστιανική, αργά η γρήγορα θα ακολουθούσε και η εξαρτημένη από αυτήν Ισλανδία.

(Καλλιτεχνική απεικόνιση της τοποθεσίας που πραγματοποιήθηκε η Althing, όπου και αποφασίστηκε η Ισλανδία να γίνει χριστιανική)

11)Στη Γροιλανδία οι πρώτοι Βίκινγκς άποικοι έφτασαν προς τα τέλη του 10 αιώνα ιδρύοντας τρεις οικισμούς, χωρίς να είναι σαφές πόσοι ήταν χριστιανοί και πόσοι πιστοί της εθνικής θρησκείας. Το βέβαιο είναι ότι ο Χριστιανισμός έφτασε στην Ισλανδία περίπου την ίδια εποχή με την Ισλανδία γύρω στο 1000 κι έπειτα. Υπεύθυνος για τον προσηλυτισμό των Γροιλανδών αποίκων θεωρείται ο πασίγνωστος στην ιστορία των Βίκινγκς Λέιφ Έρικσον ο εξερευνητής της Αμερικής 5 αιώνες πριν τον Κολόμβο. Ο Λέιφ διορισμένος από τον Νορβηγό βασιλιά Όλαφ Τρύγκβασον ανέλαβε να κηρύξει το Ευαγγέλιο στους αποίκους ενώ η μητέρα του όντας ένθερμη χριστιανή ανήγειρε χριστιανικό ναό στην περιοχή Μπράταχιλντ του ανατολικού οικισμού. Ωστόσο τα θεμέλια για την επικράτηση του χριστιανισμού είχαν ήδη τεθεί από την εποχή του επίσης πασίγνωστου στην ιστορία των Βίκινγκς,Έρικ του Ερυθρού, του πρώτου αποικιστή της Γροιλανδίας και πατέρα του Λέιφ Ερικσον. Ο Ερικ ήταν αρχικά παγανιστής αλλά είναι πιθανό κάτω από τις πιέσεις της χριστιανής συζύγου του να έγινε κάποια στιγμή χριστιανός. Η Σάγκα του Ερικ αναφέρει ότι η ήδη προσηλυτισμένη σύζυγός του Τγιότχιλντ, έχτισε μια εκκλησία που της έδωσε το όνομά της και αρνούταν να ζήσει και να πλαγιάσει με τον άντρα της, κάτι που τον δυσαρεστούσε πολύ. Στις ανασκαφές του ανατολικού οικισμού βρέθηκε μια εκκλησία που οι αρχαιολόγοι την ταύτισαν με την εκκλησία της Τγιότχιλντ. Ακόμα βρέθηκαν σ’αυτήν βρέθηκαν 150 σκελετοί ανθρώπων συμπεριλαμβανομένων και αυτού της Τγιότχιλντ, και πιθανώς του Έρικ του Ερυθρού. Ένας πιθανός παράγοντας για την σταθεροποίηση του χριστιανισμού είναι όπως και στην περίπτωση της Ισλανδίας η μερική οικονομική εξάρτηση των Γροιλανδών αποίκων από τη Νορβηγία αναφορικά με εξαγωγές των Γροιλανδικών προϊόντων στην Σκανδιναβία. Πράγματι το 1261 με συμφωνία μεταξύ Γροιλανδών και του Νορβηγού βασιλιά, η Γροιλανδία υπαγόταν στην εξουσία της Νορβηγίας.Την ταχεία διάδοση του χριστιανισμού μαρτυρούν τα υλικά ευρήματα, όπως ξυλογραφίες με αναπαραστάσεις της σταύρωσης, αλλά ειδικότερα εκκλησίες και καθεδρικοί ναοί που από τον 12ο αιώνα κατασκευάστηκαν στην χώρα. Οι 4 εκκλησίες στον δυτικό οικισμό και οι 12 στον ανατολικό επιβεβαιώνουν την ακμή μιας δραστήριας χριστιανικής κοινότητας. Τα τελευταία χριστιανικά στοιχεία από την Γροιλανδία των Βίκινγκς αποτελούν μερικές ταφές του πρώτου μισού του 15ου αιώνα. Εκείνη την εποχή οι κοινότητες των Βίκινγκς ερημώνονται πιθανόν λόγω κλιματικών μεταβολών που ψύχραναν κατά πολύ το κλίμα και συνεχόμενων επιθέσεων Εσκιμώων. Η επάνοδος του χριστιανισμού θα γίνει με τις νέες αποικήσεις Δανών στη Γροιλανδία στις αρχές του 18ου αιώνα, μια πολύ μακρινή εποχή από αυτή των ηρωικών Βίκινγκς επομένως δεν αφορά το θέμα μας.

(Η εκκλησία Hvalsey του 14ου αιώνα, ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα χριστιανικά μνημεία των Βίκινγκς της Γροιλανδίας)

12)Πίσω στη Νορβηγία και στη Δανία όπου ο χριστιανισμός έχει ήδη βρει πρόσφορο έδαφος από τους Βίκινγκ βασιλιάδες στα τέλη του 10ου αιώνα. Ό,τι άφησε ανολοκλήρωτο ο Όλαφ Τρύγκβασον στη Νορβηγία, ολοκλήρωσε ο βασιλιάς Όλαφ Χάραλντσον(1016-1028) εντείνοντας τα μέτρα επιβολής του χριστιανισμού με τη βοήθεια και του επισκόπου Γκρίμκελ. Οι αναφορές λένε ότι όσοι αρνούνταν να βαπτισθούν χριστιανοί αντιμετώπιζαν ποινές θανάτου, ακρωτηριασμού ή τύφλωσης. Μάλιστα ο Όλαφ Χάραλντσον ανακηρύχθηκε Άγιος της Νορβηγίας το 1164 από τον Πάπα Αλέξανδρο Γ. 
Στα χρόνια της βασιλείας του Σβέιν του Διχαλογένη(986 - 1014), γιου του Χάραλντ του Κυανόδοντα,η Δανία σχεδόν ολοκληρωτικά εκχριστιανίζεται. Ο Σβέιν δεν πραγματοποίησε διώξεις κατά των παγανιστών αλλά ενθάρρυνε ιδιαίτερα τις ιεραποστολικές δραστηριότητες στη χώρα του καλώντας Άγγλους ιεραπόστολους και επισκόπους. Ο Αδάμ της Βρέμης τον κατηγόρησε για ειδωλολατρία αλλά οι κατηγορίες αυτές δεν μπορούν να τεκμηριωθούν με βεβαιότητα. Ο Σβέιν κατέκτησε την Αγγλία και τμήματα της Νορβηγίας θέτοντας τις βάσεις για την μετέπειτα βόρεια αυτοκρατορία του γιου του Κανούτου. Ο γιος του Σβέιν λοιπόν και ίσως ο σπουδαιότερος Βίκινγκ βασιλιάς από πολιτική άποψη, ο Κανούτος ο Μέγας πήρε την εξουσία στην Αγγλία το 1016 μετά το θάνατο του πατέρα του το 1014. Κατάφερε με την επεκτατική και διορατική πολιτική του να κυβερνά ένα μεγάλο βασίλειο στη βόρεια Ευρώπη που περιλάμβανε την Αγγλία, τη Νορβηγία, τη Δανία και ένα τμήμα της Σουηδίας. Ο ίδιος ήταν χριστιανός και έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την παγίωση του χριστιανισμού και την υποστήριξη της Εκκλησίας. Επανόρθωσε τις κατεστραμμένες εκκλησίες και τα μοναστήρια από τις προηγούμενες επιδρομές των Βίκινγκς, ενώ το 1027 πραγματοποίησε προσκύνημα στη Ρώμη παρακολουθώντας και την στέψη του Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Κονράδου ΄Β.Ένα από τα κίνητρα της επίσκεψής του Κανούτου στη Ρώμη πιθανόν ήταν να συσφίξει τις πολιτικές σχέσεις του κράτους του με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Επίσης στη Ρώμη συμφώνησε με τον Πάπα να θεσπίσει φορολογικά προνόμια στους Άγγλους προσκυνητές προς τη Ρώμη. Ο Κανούτος με νόμο του γύρω στο 1035 απαγόρευσε κάθε μορφή ειδωλολατρίας,τη λατρεία των ειδωλολατρικών θεών, του ήλιου ή της σελήνης, της φωτιάς ή του νερού, των πηγαδιών ή των πετρών και των δέντρων των δασών κάθε είδους.

(Μεσαιωνική απεικόνιση του βασιλιά Όλαφ Χάραλντσον ή Αγίου Όλαφ που ενέτεινε τα μέτρα επιβολής του χριστιανισμού στη Νορβηγία)

13) Ένας κλάδος των Βίκινγκς με προέλευση τη Σουηδία κατευθύνθηκε στις αρχές του 9ου αιώνα προς το εσωτερικό της σημερινής Ρωσίας διαπλέοντας τους μεγάλους ποταμούς της. Αυτοί οι Σουηδοί Βίκινγκς ίδρυσαν το σπουδαίο κράτος των Ρως με πρωτεύουσα το Κίεβο, έκαναν υποτελείς τους τους σλαβικούς πληθυσμούς και έθεσαν τις βάσεις για την εξέλιξη της μεταγενέστερης Ρωσικής αυτοκρατορίας. Οι Σκανδιναβοί Ρως θα αναπτύξουν εμπορικές σχέσεις με τη Βυζαντινή αυτοκρατορία αν και υπήρξαν και κάποιες εμπόλεμες περίοδοι. Σχετικά με την έλευση του χριστιανισμού στους Ρως δύο ονόματα κατέχουν σημαντικό ρόλο. Η Αγία Όλγα, η οποία ήταν Βίκινγκ γεννημένη στη Σουηδία και ο εγγονός της Βλαδίμηρος Ά. Η δούκισσα Όλγα μετά το θάνατο του άντρα της το 945 ανέλαβε τη διακυβέρνηση του κράτους των Ρως και βαφτίστηκε χριστιανή είτε το 955 στο Κίεβο, είτε το 957 κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της στην Κωνσταντινούπολη για να συναντήσει τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο. Το δεύτερο σημαντικό όνομα σχετικά με τον εκχριστιανισμό των Ρως, ο πρίγκιπας Βλαδίμηρος Ά, παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Άννα, την αδερφή του Βασίλειου του Βουλγαροκτόνου, και βαπτίστηκε χριστιανός στην Χερσώνα της Κριμαίας. Γύρω στο 988 οργάνωσε υποχρεωτική μαζική βάπτιση του λαού του Κιέβου στον ποταμό Δνείπερο, ενώ στον Βλαδίμηρο χρεώνεται η καταστροφή των ειδωλολατρικών ναών και των ειδώλων θεών. Στη θέση γκρεμισμένων ναών χτίζονται εκκλησίες. Το άγαλμα του Σλαβικού θεού Περούν δέθηκε στην ουρά αλόγου, γκρεμίστηκε και ρίχτηκε στον ποταμό Δνείπερο. Είναι επίσης αναμφισβήτητη η πολιτιστική και θρησκευτική επιρροή που άσκησε το Βυζάντιο στους Ρως. Η Κωνσταντινούπολη επηρέαζε μοναστήρια, εκκλησίες και ποικίλες θρησκευτικές πρακτικές, ενώ η κύρια εκκλησία των Ρως στο Κίεβο ονομαζόταν Αγία Σοφία. Στις αρχές του 11ου αιώνα μόνο το Κίεβο διέθετε πάνω από 400 εκκλησίες!Κατά τη διάρκεια της παραπάνω θρησκευτικής αλλαγής θα πρέπει να εξετάσουμε πόσο ευδιάκριτη είναι η θέση των Βίκινγκς στα πλαίσια του κράτους των Ρως. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότιτο 839 οι Ρως ήταν Σκανδιναβοί. Γύρω στο 1043 ήταν πλέον Σλάβοι αφού αφομοιώθηκαν στο ντόπιο Σλαβικό στοιχείο της Ρωσικής επικράτειας το οποίο ήταν και πολυπληθέστερο. Ακόμα και η εκκλησιαστική γλώσσα ήταν η σλαβονική και όχι η σουηδική. Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι Σουηδοί Βίκινγκς εκχριστιανίζονταν με την αφομοίωσή τους σε ήδη εκχριστιανισμένες σλαβικές κοινότητες. Οι δεσμοί με τον χριστιανικό κόσμο του Βυζαντίου ισχυροποιούνται με την συγκρότηση της μισθοφορικής φρουράς των Βαράγγων στα τέλη του 10ου αιώνα η οποία φέρνει αρχικά Σκανδιναβούς Ρως και αργότερα κι άλλους Σκανδιναβούς αλλά και Αγγλοσάξονες σε επαφή με τον Βυζαντινό πολιτισμό και τη χριστιανική θρησκεία. Τα χιλιάδες Βυζαντινά νομίσματα που μετέφεραν οι Σκανδιναβοί μισθοφόροι πίσω στις βόρειες πατρίδες τους και έχει ανακαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη, τα βυζαντινής τεχνοτροπίας αντικείμενα, περιδέραια, σφραγίδες, σταυροί κτλ που ανήκουν σε Βαράγγους Σκανδιναβούς, οι δεκάδες ρουνικοί λίθοι με χριστιανικούς σταυρούς που μνημονεύουν ταξίδια των Σουηδών στο Βυζάντιο, οι δύο ρουνικές επιγραφές (πιθανότατα από Βαράγγους μισθοφόρους) στην Αγιά Σοφιά της Κωνσταντινούπολης καθώς και οι αναφορές των Σκανδιναβικών Σάγκα στον πλούτο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, μαρτυρούν έναν συνεκτικό δεσμό με τη χριστιανική Ανατολή που ενδεχομένως να είχε στρέψει αρκετούς Σκανδιναβούς μισθοφόρους στο χριστιανισμό.

(Η μαζική βάπτιση του λαού του Κιέβου στον ποταμό Δνείπερο που οργάνωσε ο Βλαδίμηρος Ά)

14)Στην πιο απομονωμένη γεωγραφικά Σουηδία ο χριστιανισμός επικράτησε πιο αργά από τις άλλες δύο γενέτειρες των Βίκινγκς και μέχρι τα τέλη του 10ου αιώνα, μόνο η χριστιανική κοινότητα της εμπορικής πόλης Μπίρκα χρωματίζει ασθενώς τη χριστιανική παρουσία στην χώρα. Η απαρχή της θρησκευτικής μεταστροφής τοποθετείται στα χρόνια του βασιλιά Όλαφ Σκότκονουνγκ(995 – 1022), προσηλυτισμένου στο χριστιανισμό από την χριστιανή σύζυγο του το 995. Ο Όλαφ Σκότκονουνγκ ενθάρρυνε τις ιεραποστολές Γερμανών και Δανών ιερωμένων χωρίς όμως να εξασκήσει βία για την επιβολή της νέας θρησκείας, αφού η παγανιστική πίστη ήταν ακόμα βαθιά ριζωμένη στους υπηκόους του. Σημαντική κίνηση του Σουηδού βασιλιά για την εδραίωση του χριστιανισμού ήταν η ίδρυση της πρώτης επισκοπής στην πόλη Σκάρα. Χρόνια αναταραχών θα ακολουθήσουν και οι εμφύλιες διαμάχες παγανιστών και χριστιανών εκφράζονται στη σύγκρουση μεταξύ του παγανιστή ηγεμόνα Σβέιν του Θυσιαστή και του χριστιανού βασιλιά Ινγκόλδου του Γηραιού. Ο Ινγκόλδος προσπάθησε να τερματίσει τις ιεροπραξίες της εθνικής σκανδιναβικής θρησκείας και τις μαγικές πρακτικές προκαλώντας τη δριμεία αντίδραση των ντόπιων αρχαιόθρησκων Βίκινγκς. Θα εξοριστεί γύρω στο 1084 και τη θέση του στην εξουσία θα πάρει ο γαμπρός και αντίπαλός του Σβέιν ο Θυσιαστής αποκαθιστώντας την εθνική θρησκεία. Ωστόσο το 1087 ο Ινγκόλδος θα επιστρέψει κρυφά στη Σουηδία, θα εξοντώσει τον Σβέιν και τους παγανιστές συμπαραστάτες του και θα αρπάξει την εξουσία συνεχίζοντας την αντιπαγανιστική πολιτική που είχε ξεκινήσει τρία χρόνια νωρίτερα. Ο περίφημος Ναός της Ουψάλα, στον οποίο λατρεύονταν οι εθνικοί θεοί των Βίκινγκς πιθανόν να καταστράφηκε από τον Ινγκόλδο το Γηραιό κατά μία άποψη, ενώ κατά μια άλλη είχε καταστραφεί νωρίτερα στα χρόνια του Όλαφ Σκότκονουνγκ. Αποτελειωτικό χτύπημα στην εθνική θρησκεία θα δώσει ο βασιλιάς Σίγκουρντ Ά, ο αποκαλούμενος και Σταυροφόρος επειδή ηγήθηκε ενός στρατιωτικού αποσπάσματος που ενίσχυσε το χριστιανικό βασίλειο της Ιερουσαλήμ το οποίο ιδρύθηκε μετά την Ά σταυροφορία. Αναφέρεται ότι οι κάτοικοι της Smaland στη νοτιοανατολική Σουηδία απαρνήθηκαν τη χριστιανική πίστη λατρεύοντας ξανά τους παλιούς θεούς τους. Ο Σίγκουρντ θα οργανώσει μια σταυροφορία στη Smaland το 1123 με επίσημη αποστολή να προσηλυτίσει τους κατοίκους στο χριστιανισμό. Μπορούμε να συμπεράνουμε με σιγουριά ότι από τον 12ο αιώνα κι έπειτα ο χριστιανισμός εδραιώνεται με την εξάπλωση μοναστικών ταγμάτων και την οικοδόμηση πολυάριθμων εκκλησιών σε πολλές περιοχές της Σουηδίας.

15)Μία από τις διαδικασίες της εξάπλωσης του χριστιανισμού συνδέεται με τις προπαγανδιστικές ιστορίες που διέδιδαν οι ιεραπόστολοι καθώς και με την εικόνα του Χριστού έτσι όπως την παρουσίαζαν στους Σκανδιναβούς όταν κήρυτταν το Ευαγγέλιο στις χώρες τους. Ο Χριστός δεν παρουσιαζόταν ως ένας καλοκάγαθος, πράος και ταπεινός Θεός που πρεσβεύει την αγάπη και τη λιτότητα, αλλά ως ένας ισχυρός, γενναίος πολέμαρχος και ηρωικός Θεός, ταυτόχρονα αλάνθαστος και αγνός, έτσι ώστε να ταιριάζει με την αυξημένη ηρωική αντίληψη των Βίκινγκς. Παρουσιαζόταν ως ο παντοδύναμος Θεός με συγκεντρωμένες όλες τις δυνάμεις της φύσης στα χέρια του, έτσι ώστε να μπορεί να τον επικαλεστεί κάθε στιγμή οποιοσδήποτε, κάτι που θα ήταν πιο βολικό και λιγότερο χρονοβόρο από την επίκληση πολλών θεοτήτων με περιορισμένες ο καθένας αρμοδιότητες. Παράλληλα με αυτή την ηρωική μορφή που έπλαθαν για το Χριστό οι ιεραπόστολοι, διηγούνταν συχνά στο κοινό φανταστικές ιστορίες με κεντρική ιδέα την ανωτερότητα του Ιησού έναντι των εθνικών θεών των Βίκινγκς. Για παράδειγμα μια απ’ αυτές τις φανταστικές ιστορίες περιγράφει την αντιγνωμία σε μια σκανδιναβική λαϊκή συγκέντρωση σχετικά με το ποιος θεός είναι ισχυρότερος. Κάποιος ονόματι Harigar υποστήριζε την ανωτερότητα του Χριστού, ενώ οι περισσότεροι υποστήριζαν την ανώτερη δύναμη των δικών τους πατροπαράδοτων θεών του σκανδιναβικού πανθέου. Για να διαπιστώσουν την αλήθεια συμφώνησαν να προσευχηθούν ο καθένας στο θεό του λίγο πριν ξεκινήσει μια καταιγίδα. Όποιος δεν βρεχόταν από την καταιγίδα θα αποδείκνυε την ισχύ του θεού του. Στάθηκαν λοιπόν οι δύο πλευρές σε δύο διαφορετικά σημεία και άρχισαν να προσεύχονται. Το αποτέλεσμα αναμενόμενο. Οι παγανιστές έγιναν μούσκεμα ενώ ούτε μία σταγόνα δεν άγγιξε τον χριστιανό Harigar, ο οποίος καυχιόταν στο τέλος για την ανώτερη δύναμη του Θεού του καλώντας τους παγανιστές να τον λατρέψουν όπως κι αυτός…Το πόσο θα μπορούσαν να επηρεάσουν οι συγκεκριμένες ιστορίες και ηρωικές εικόνες του Χριστού τη θρησκευτική αντίληψη των Βίκινγκς είναι σίγουρα θέμα υποθέσεων και όχι βεβαιοτήτων. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι μπορούσαν να έχουν περιορισμένο αποτέλεσμα στο αρχικό στάδιο της διείσδυσης του χριστιανισμού στη Σκανδιναβία έτσι όπως την περιέγραψα στις ανωτέρω αναφορές μου, και αυξημένο στη συνέχεια, όταν ενισχύονταν τα μέτρα προώθησης του χριστιανισμού από την κεντρική εξουσία ή όταν αυξανόταν ο αριθμός των εκχριστιανισμένων Βίκινγκς ηγεμόνων. Αναμφίβολα πολλοί ηγεμόνες φαντάζουν σοφοί και «θεόσταλτοι» στα μάτια των υπηκόων τους και πιθανόν όταν ο ηγεμόνας αλλάξει θρησκευτική πίστη, το αγράμματο πλήθος που τον εμπιστεύεται ή τον θαυμάζει, να υιοθετήσει εν μέρει ή πλήρως τη στάση του ηγεμόνα. Ένας δεύτερος παράγοντας που με πείθει για μια σχετική επιτυχία των συγκεκριμένων πρακτικών των ιερωμένων, είναι οι ίδιες οι δεισιδαιμονίες των ανθρώπων. Όταν π.χ. ο μέσος χωρικός παγανιστής της Σκανδιναβίας πίστευε ότι μια θυσία ίππου στον θεό Φρέυ θα εξασφάλιζε καλές σοδειές, δεν θα ήταν δύσκολο να πιστέψει ότι αφού οι ιεραπόστολοι δραστηριοποιούνται στην περιοχή τους χτίζοντας μάλιστα και οίκους του ξενόφερτου θεού τους χωρίς ο Τυρ, ο Όντιν, και ο Θωρ να ενοχλούνται, τότε πρέπει να έχει κι αυτός μια ισχύ, επομένως αξίζει λατρείας. Τα υλικά ευρήματα «μεικτής πίστης» υποδηλώνουν ότι παράλληλα με τους αρχαίους θεούς, είχε αναγνωριστεί και ο Ιησούς από μερικούς παγανιστές, γεγονός ενισχυτικό της θέσης μου. Σε κάθε περίπτωση αποτελεί ένα ενδιαφέρον θέμα για συζήτηση.

16)) Ένας παράγοντας υποχώρησης της παγανιστικής πίστης των Βίκινγκς προς όφελος του χριστιανισμού είναι και η ίδια η μορφή της σκανδιναβικής εθνικής θρησκείας.Μπορεί να διακρίνεται από ανεξάντλητο πλούτο ιδεών και θεϊκών μορφών, αλλά η έλλειψη συστηματοποίησης στη σύλληψή της και οι επιφανειακά απλές τελετουργίες, κατέρρεαν πιο εύκολα μπροστά στον αυστηρά καθορισμένο και άρτια οργανωμένο χριστιανισμό, με τα ιερά του βιβλία, τις φαντασμαγορικές λειτουργίες της εκκλησίας, το διακριτό ιερατείο, τις ευκρινώς προσανατολισμένες ιεραποστολές και τις πανίσχυρες και εύρωστες επισκοπές. Στον μεσαιωνικό σκανδιναβικό κόσμο δεν υπήρχε κάποια επίσημη θρησκεία σαφώς καθορισμένη, αλλά λίγο έως πολύ παρόμοια λατρευτικά μοτίβα ενός συνόλου θρησκευτικών πεποιθήσεων και ιεροπραξιών. Δεν υπήρχε οργανωμένο και διακριτό ιερατείο αλλά την οργάνωση θρησκευτικών λειτουργιών αναλάμβαναν οι τοπικοί ηγεμόνες σε επίπεδο τοπικής κοινότητας, ο πατέρας στο επίπεδο της οικογένειας και ο κάτοχος γαιών στο επίπεδο των μικρών αγροτικών οικισμών. Υπάρχουν ισχνές ενδείξεις για μεγαλύτερες θρησκευτικές γιορτές, κάθε εννέα χρόνια (συνήθως), σε λατρευτικά κέντρα όπως η Ουψάλα της Σουηδίας, αλλά σε κάθε περίπτωση η σκανδιναβική θρησκεία δεν διακρινόταν από την συμπαγή και ενδελεχή οργάνωση του χριστιανισμού. Πάντως πρέπει να αναφερθεί ότι κάποιες σκανδιναβικές τελετουργίες όπως αυτή του θεού της γονιμότητας Φρέυ στο ναό της Ουψάλα συκοφαντήθηκαν από τους χριστιανούς συγγραφείς οι οποίοι φρόντισαν να περιορίσουν το αριθμό μύθων που κατέγραψαν για την σκανδιναβική ομάδα θεών Βανίρ(στους οποίους ανήκε αρχικά ο Φρέυ), οι οποίοι με τις μυθικές ιδιότητές τους πρόσφεραν και διεύθυναν τον πλούτο της αγροτικής και οικονομικής κοινωνίας των Βίκινγκς. Ήταν σημαντικό για τους χριστιανούς επαγγελματίες να εξαφανίσουν τους θεούς της υπαίθρου και της θάλασσας, τους θεούς των οποίων οι λατρείες συνδέονταν με την επιτυχία της γεωργικής ή κτηνοτροφικής οικονομίας, της αλιείας και των εμπορικών ταξιδιών, δραστηριότητες ζωτικής σημασίας για τους Σκανδιναβούς τις οποίες θα ήθελαν να διατηρήσουν εφόσον σχετίζονταν με την επιβίωσή τους. Τέλος να αναφέρω ότι το περιβόητο ρουνικό αλφάβητο το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Βίκινγκς για εγχαράξεις σε πέτρες, ξύλα, οστά κτλ σταδιακά αντικαταστάθηκε από το λατινικό κάθε τόσο που οι Σκανδιναβοί αφομοιώνονταν από ξένους δυτικοχριστιανικούς πληθυσμούς. Η αντικατάστασή του όμως οφείλεται εν μέρει και στις απαγορεύσεις χρήσης του από την Εκκλησία αφού οι ρούνοι θεωρήθηκαν υπολείμματα της αρχαίας θρησκείας ή συνδέονταν με μαγικές πρακτικές που τρόμαζαν τους χριστιανούς. Υπάρχουν περιπτώσεις που όποιος συλλαμβανόταν με κατοχή ρούνων θανατωνόταν, όπως συνέβαινε στην Ισλανδία του 17ου αιώνα, αλλά και σπάνιες περιπτώσεις που η χρήση τους συνεχίστηκε μέχρι τη σύγχρονη εποχή, όπως στην περιοχή Νταλάρνα της Σουηδίας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:Είναι πραγματικά ενδιαφέρουσα η ιστορία του εκχριστιανισμού των Βίκινγκς. Μια αλλαγή θρησκευτικής ρότας που δεν ήταν καθόλου εύκολη στο σύνολό της διαδικασία και την οποία ο διάσημος Σουηδός ιστορικός συγγραφέας του προηγούμενου αιώνα Vilhelm Moberg ονομάζει εύστοχα «πόλεμο των 300 ετών».Συναντάμε ποικίλες διαδικασίες εκχριστιανισμού, που περιλαμβάνουν μεγαλεπήβολα πολιτικά σχέδια Βίκινγκ βασιλιάδων που υιοθετούν τον χριστιανισμό, οικονομικά και εμπορικά πλεονεκτήματα κατά μήκος των εμπορικών προσοδοφόρων αρτηριών, ακατάπαυστη δραστηριοποίηση φιλόδοξων ιεραπόστολων, βίαια μέτρα επιβολής συνοδευόμενα από διωγμούς και εκβιασμούς, αντίσταση των ντόπιων Σκανδιναβών, αφομοιώσεις πληθυσμών με επιγαμίες και συγκρητισμό θρησκευτικών πεποιθήσεων. Όλα αυτά συνθέτουν μια άκρως συναρπαστική εικόνα όπου ο μύθος συναντά τα πραγματικά γεγονότα, παραχωρώντας τη σκυτάλη στον εκάστοτε μελετητή να αποφασίσει ποιες μαρτυρίες πρέπει να κρατήσει και ποιες να απορρίψει. Ίσως αυτό να είναι και το γοητευτικό της υπόθεσης τελικά...