Τελικό -ν

Συχνά το τελικό -ν αρκετών λέξεων χάνεται (ιδιαίτερα στον προφορικό λόγο) όταν ακολουθεί σύμφωνο όπως β, φ, γ, χ, δ, θ, σ, ζ, λ, ρ, μ, ν.

Αυτό συμβαίνει για να διευκολύνεται ο ομιλητής στην άρθρωση των λέξεων, κυρίως σε περιπτώσεις όταν δεν υπάρχει περίπτωση σύγχυσης με το ουδέτερο.

Το ερώτημα είναι πότε διατηρείται και πότε χάνεται σε λέξεις όπως το άρθρο ή η αντωνυμία τον.

Η απάντηση είναι ότι κατ’ αρχάς η αντωνυμία διατηρεί πάντα το τελικό –ν, γιατί σε αντίθετη περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος να προκληθεί σύγχυση με το ουδέτερο.

Υπενθυμίζουμε ότι αντωνυμία είναι η λέξη που αντικαθιστά το όνομα, χρησιμοποιείται δηλαδή στη θέση του ονόματος.

Π.χ. Θέλω να δω τον Κώστα. Θέλω να τον δω. (και όχι να το δω)

Σε αυτήν την περίπτωση δεν τίθεται θέμα να φύγει το -ν στο τον της δεύτερης πρότασης, γιατί διαφορετικά μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι ο ομιλητής θέλει να δει κάτι ουδέτερου γένους.

Όσον αφορά το άρθρο (τη λέξη που συνοδεύει ένα ουσιαστικό), το -ν χάνεται όταν ακολουθεί ένα από τα σύμφωνα β, φ, γ, χ, δ, θ, σ, ζ, λ, ρ, μ, ν.

Σε κάθε άλλη περίπτωση και όταν ακολουθεί φωνήεν, το άρθρο γράφεται και προφέρεται κανονικά ως τον. Π.χ. τον κατάλογο, τον μπαμπά αλλά το φόβο, το δάσκαλο.

Διαφοροποιήσεις

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί κάποια διαφοροποίηση που παρατηρείται στα βιβλία αναφοράς:

Η γραμματική του ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη, μια γραμματική που έχει διδάξει γενιές μαθητών, καταγράφει τους προηγούμενους κανόνες.

Ωστόσο, μια πιο σύγχρονη γραμματική, αυτή των Κλαίρη-Μπαμπινιώτη (2005), προτείνει να διατηρείται το -ν πάντοτε στο γραπτό λόγο (π.χ. τον φόβο, τον δάσκαλο) αφενός για να αποφεύγεται η σύγχυση μεταξύ αρσενικού και ουδέτερου άρθρου κατά την ανάγνωση, αφετέρου για να απλουστεύονται οι κανόνες της ορθογραφίας και να μαθαίνονται ευκολότερα από τα παιδιά.

Στον προφορικό φυσικά δεν προτείνεται κάποια αλλαγή, γιατί το όλο ζήτημα είναι ζήτημα ευφωνίας και σωστής άρθρωσης.

Βέβαια, το τον δεν είναι η μοναδική λέξη για την οποία υπάρχει αμφιβολία αν πρέπει να μπει το -ν ή όχι.

Για παράδειγμα, το δεν είναι άλλη μια λέξη που δημιουργεί δυσκολίες, την οποία η γραμματική του Μπαμπινιώτη την αντιμετωπίζει ως σταθερή στην ορθογραφία και την προφορά της (π.χ. δεν γνωρίζω, δεν νομίζω, δεν θέλω), ενώ η γραμματική του Τριανταφυλλίδη, αλλά και λεξικά όπως του Κριαρά τη συμπεριλαμβάνουν στις λέξεις που χάνουν το τελικό -ν ανάλογα με τη λέξη που ακολουθεί (π.χ. δε γνωρίζω, δε νομίζω, δε θέλω).